Öte Diyarlar #2 – Paranoia
Gözlerden ırak oyunları sizlere tanıtmayı amaçladığımız köşemiz Öte Diyarlar’a tekrar hoşgeldiniz. Bu haftaki konuğumuz matrak distopik bilimkurgu olarak tanımlayabileceğimiz Paranoia.
İlk sürümü 1984 yılında West End Games tarafından piyasaya sürülen Paranoia’nın günümüze kadar toplam beş adet sürümü yayınlanmış. Bunlar 1984’te 1st Edition, 1987’de 2nd Edition, 1995’te 5th Edition, 2004’te Paranoia XP ve son olarak 2009’da 25th Anniversary Edition. Paranoia 1984’te Origins ödüllerinde En İyi Rol Yapma Oyunu Kuralları ödülü almış ve 2007’de Origins Hall of Fame’de kendine yer bulmuş. Oyunun son iki sürümünün telif hakları tanınmış oyun yayımcısı Mongoose Publishing‘e ait.
Açıkçası Paranoia’dan ilk haberdar olduğum vakit yaptığım araştırmalarda oyun severlerin çoğunlukla tavsiye etmesi üzerine Paranoia XP sürümüne yönelmiştim. Bu yüzden sizlere de bugün bu sürüm üzerinden oyunu tanıtmayı planlıyorum.
İsminden de anlaşılabileceği gibi Paranoia oyuncuları bir amaç doğrultusunda birlikte hareket ederken gerekirse bambaşka amaçlar uğruna entrikalar çevirmeye yöneltiyor. Adeta ekibinizin herhangi bir üyesinin sizi her an sırtınızdan bıçaklayabilecek olması oyuna alışılagelmiş oyunlardan çok farklı bir tat katıyor.
HİKAYE
Brave New World, 1984 gibi distopik gelecek eserlerinin izinden giden oyunumuz bizi Alpha Complex isimli şehirde karşılıyor. Alpha Complex’te her şey devreleri hafif sıyrılmış diyebileceğimiz yapay zeka The Computer (kabul etmeliyim ki oldukça yaratıcı bir isim) tarafından yönetiliyor. Kendisi de oyunun ismi gibi paranoyak olan The Computer, çevresinin devamlı olarak “mükemmel” düzenini bozmaya çalıştığını düşündüğü düşmanlarıyla sarılı olduğunu düşünüyor. Şehrin dışında yaşayan herkesi kapsayan the Outdoors, mutantlar ve başta Komünistler olmak üzere envai çeşit Gizli Örgüt bu konuda The Computer’ın sanal kabuslarını süslüyor.
Bu belaların üstesinden gelebilmek için The Computer oyun lugatında Troubleshooters denen sorun gidericileri işe alıyor. Oyuncular Paranoia oyunlarında bu bahsettiğim Troubleshooterları canlandırıyorlar. Anlaşılması zor ve çelişkili mesajlarla göreve koşulan oyuncular, çoğu zaman tehlikeli, hasarlı veya “deneysel” silahlarla donatılıyorlar. Oyunu diğerlerinden farklı kılan konseptlerden birisinin herkesin birbirine ihanet etmesi ihtimali olduğundan daha önce bahsetmiştim. Bu bağlamda oyundaki her oyuncunun gizli bir özelliği ve görevi daha oluyor. Bir oyuncu kayıtdışı mutant olabilirken (Alpha Complex-Mutant ilişkisine gelecek paragraflarda değineceğim) diğeri bir Gizli Örgüt üyesi olabiliyor. Böylece oyun boyunca herkes bir yandan kendi Troubleshooter’ına The Computer tarafından verilen görevi yerine getirmeye çalışırken diğer yandan öbür oyunculardan gizlediği görevini sonuca ulaştırmaya çabalıyor. Ki bu görevin çoğu zaman ekipten diğer kişileri doğrudan etkilediğini de söylemek istiyorum.
OYUN TARZLARI
Paranoia’nın kendine has bir tarzı olduğu aşikar. Lakin yapımcılar yine de bununla yetinmeyerek oyunun sistemini üç oyun tarzı halinde çeşitlendirmişler. Oyun yöneticisi oyuna başlamadan önce bu tarzlardan birisine karar veriyor ve bu karar oyun sisteminin de birçok unsurunu doğrudan etkiliyor. “Classic” normal diyebileceğimize en yakın tarz. Alpha Complex’in tükenmez bürokrasisinde boğulan oyuncularımızın ömürleri genelde pek de uzun olmuyor. Karanlık diyebileceğimiz “Straight” tarzında ağırlık korku, şüphe ve güç peşinde edilen mücadeleye kayıyor. Son olarak “Zap” ise gerçeklikten en uzak, tam bir çılgınlık abidesi. Her türlü popüler kültür aksiyon filmi klişesi ve çizgi film fizik kurallarını burada bulabilirsiniz.
GÜVENLİK
Alpha Complex’te her şey renk güvenlik kodlarına ayrılmış durumda. Herkesin The Computer’ın o şahsa duyduğu güvene göre belirlediği bir güvenlik renk kodu var ve spektrumda kendinden sonra gelen renk kodlu bölgelere girişi, bilgilere erişimi vs hepsi yasak. Herkes ait olduğu renk kategorisine göre giyinirken koridorlar, odalar da giriş izni renk kategorisine göre boyanıyor. En alt seviye vatandaşlar Kızılötesi erişime sahipken Troubleshooter yani oyuncular Kırmızı güvenlik kategorisiyle başlıyorlar. Elimizin altında bulunması için sıralayacak olursak önem sırasına göre renkler Kızılötesi (genelde siyah olarak tasvir edilir), Kırmızı, Turuncu, Sarı, Yeşil, Mavi, Indigo (çivit mavisi), Mor ve Morötesi (bu da beyaz tasvir edilir). Kızılötesi vatandaşlar sürekli ilaç etkisi altında adeta beyinsizce verilen işlere koşulurken en üst seviyedeki Morötesi insanları doğrudan The Computer’la etkileşime girebiliyor, onu programlayabiliyorlar. Bu yüzden Morötesi yetkiye sahip olanlara “Yüksek Programcılar” deniyor.
İHANET
İhanet ve hain kelimeleri Paranoia oyununda oldukça önemli bir yer kaplıyor. En basitinden kahramanlarımız bir dostlarının ihanetini yetkililere bildirdiği için dostumuz The Computer tarafından Troubleshooter mertebesine yükseltiliyorlar. Kısacası The Computer veya Alpha Complex’e karşı herhangi bir harekette bulunan herkes bu oyunda hain damgası yiyor. Mutantlar da hain, çünkü değişmiş DNA’ları onlara çeşitli yetenekler verse de onlar bu güçlerini çoğu zaman The Computer’ın aleyhine kullanıyorlar. Sadece gidip kendisini sisteme kaydettirmiş mutantlar hain sayılmıyor. Bunların kıyafetleri sarı bir şeritle işaretlenirken mutant güçlerini kullanmaları kısıtlanmıyor. Yine de her yerde ikinci sınıf vatandaş muamelesi görmeye hazırlıklı olun. Aynı şekilde bütün Gizli Örgüt mensupları da hain. Sadece The Computer’ın onayladığı organizasyonlar güvenilir. Daha önce bahsettiğim gizli görevlere bakılırsa biz de hain oluyoruz. Ekip arkadaşlarımız da birer hain. Önemli olan hain olup olmamak değil, The Computer’a birinin ihanetini diğerinden önce ispatlamak. Bu arada hain olmayan birini ihanetle suçlamak da ihanet sayılıyor.
Birisini ihanetle suçlamak her zaman kolay olmuyor. En azından elinizde geçerli kanıtlar olması gerekiyor. İhanet suçlaması ve değerlendirmesine ilişkin kurallar da oyunun başında seçilmiş olan tarza göre farklılıklar gösteriyor.
HİZMET FİRMALARI
Karakterlerimiz olan Troubleshooterlar The Computer’a hizmet ederken var olan sekiz hizmet firmasından birisinde çalışıyorlar. Bunlar şehri ve The Computer’ı hem iç hem dış tehditlere karşı koruyan Armed Forces (Silahlı Kuvvetler), her türlü işlem, düzenleme, kayıt, adalet, insan kaynakları ve kültür mühendisliği faaliyetini yürüten Central Processing Unit (Merkezi İşlem Birimi-CPU), eğitim, eğlence, ev bakım, çocuk yetiştirme ve üreme işlerinden sorumlu Housing Preservation and Development&Mind Control (Konut Bakım ve Geliştirme&Zihin Kontrolü), hainlerin tespit edilip ortadan kaldırılmasını sağlayan Internal Security (İç Güvenlik), nükleer başta olmak üzere enerji üretimi ile trafik, hava, su, kanalizasyon gibi şehir işlerini sürdüren Power Services, tarım ve sanayiyi denetleyen Production, Logistics ve Commissary, yeni teknolojiler geliştiren Research & Development ve son olarak her türlü araç gereç ve sistemin bakım ve tamiratını üstlenen Technical Services.
KARAKTER YARATIMI
Karakter yaratımı sürecimize isim ve cinsiyet seçerek başlıyoruz. Alpha Complex’te isimler belli bir kalıba göre belirleniyor. Bu kalıp İsim-Renk kodu baş harfi-Üç harfli Doğum yeri kısaltması-kaçıncı Klon olduğu. Buna göre etrafınızdaki kişilerin isimleri Sue-G-XTU-4 veya Ken-U-RON-6 gibi oluyor. Kızılötesi halk isminde renk kodu kullanmıyor. Daha sonra yeteneklerimizi seçiyoruz. Üç adet Aksiyon (Management, Stealth, Violence), üç adet de Bilgi (Hardware, Software, Wetware (biyolojik ve organik bilgisi)) yeteneğine sahibiz. Genelde her yetenek için 1d20 atılıyor ve sonucun yarısı alınıyor ya da bu altı yeteneğe 40 puan dağıtılıyor. Çeşitli alanlarda uzmanlıklar ve bunlara karşılık kısıtlamalar seçerek yetenek faslını bitiriyoruz. Bundan sonra Hizmet firmamızı seçiyoruz veya tabloya göre zar atarak rastgele belirliyoruz. Seçilmiş olan oyun tarzına ait tabloya göre Mutant yeteneğimizi de belirledikten sonra aynı şekilde ait olduğumuz Gizli Örgüt’ü ve oradaki seviyemizi tespit ediyoruz.
EKİP İÇİ GÖREVLER
Her Troubleshooter ekibi çeşitli mevkilerden oluşuyor. Bu görevler Takım Lideri, Sadakat Memuru, Hijyen Memuru, İletişim Memuru, Mutluluk Memuru ve Ekipman Elemanı’dır.
SİSTEM
Oyun oldukça basit ve oynayanı da oynatanı da yormayan bir zar sistemi kullanıyor. Bir yetenek kullanmaya çalıştığımızda 1 adet 20’lik zar atıp zarın yetenek değerine eşit veya daha küçük gelmesini umuyoruz.
Oyunda bilinen anlamıyla bir sağlık sistemi bulunmuyor. Yani 5 hasar yedim, 8 canım kaldı kısmı Paranoia’da pek işe yaramıyor. Genelde vurulduğunuzda ölüyorsunuz. Bunun için de oyun size 6-pack adı verilen altılı klon sistemini veriyor. Oyun boyunca görev süresince karakterler öldükçe yerine gönderilen klonlar işe kaldıkları yerden devam imkanı sağlıyor. Eğer oyuncu o döneme kadar The Computer’ın yeteri kadar gözüne girebilmeyi başarırsa ek klon hakkı alabiliyor, ama buna çok güvenmeyin derim. Ayrıyetten kazandığınız kredilerle de ek klon satın alabiliyorsunuz. Şu klon konusunu da biraz açmak gerekirse, “Eski usül” üreme yöntemlerini vahşi ve fazlasıyla rastgele bulan The Computer, Ar-Ge departmanının da katkılarıyla Alpha Complex vatandaşlarının hormonal içgüdülerini ilaçlar vasıtasıyla bastırtıyor ve artık şehir vatandaşlarını klonlama tanklarında seçmece ürettiriyor. Her klonda bulunan MemoMax ünitesi sayesinde klonlar aynı hafızayı paylaşıyorlar, böylece bir Troubleshooter öldüğünde sıradaki klonu kaldığı yerden görevi devam ettirebiliyor.
TAVSİYELER
Bu paragrafta kural kitabının çok hoşuma giden “diğer RYO’lara alışmışlara tavsiyeler” kısmını alıntılamak istiyorum. Eğer Paranoia’yı layıkıyla oynamak istiyorsanız şu dört maddeyi unutun:
- Ekip içi dayanışma: Diğer RYO’lar size ekip çalışmasının önemini, ganimetin eşit dağıtılmasını, ekip içi çatışmalardan kaçınmak gerektiğini aşılamaya çalışır. Bu tutum sizi sıradan bir Paranoia oyununda fazla yaşatmayacaktır. Kimseye güvenmeyin.
- Silah ve ganimet peşinde koşma: Diğer oyunlar sizi güçlü silah ve yeteneklerle ödüllendirmeye çalışır. Paranoia’da ise en kuvvetli silahlar en iyi ihtimalle “deneysel”dir. Özel yetenekler de sizin büyük ihtimalle bir mutant olduğunuz anlamına gelir, her halükarda başınız belada demektir. Böyle geçici hevesler peşinde koşmak yerinde oyunun atmosferinin tadını çıkartmaya bakın.
- Ayrıntılı karakter kişilik ve geçmiş tasarımı: Diğer oyunlarda istediğiniz gibi duygusal derinliği, bir hikayesi olan, şahsına münhasır karakterler tasarlayabilirsiniz. Aynısını Paranoia’da da yapmamanız için aslında hiçbir engel olmasa da çok tavsiye etmiyoruz. Araştırmalara göre bu uğraşlar kişinin karakterlerle bağ kurup onlara bağlanmasına yol açıyor. Karakter ömrünün saat veya günlerle ölçüldüğü bir şehirde bunun çok akıl karı olduğunu söylemek zor açıkçası.
- Detaylı yetenek ağaçları, özellikler ve savaş sistemleri: Bunların hepsi muhakkak çok güzel şeylerdir, lakin Paranoia’da sizi daha başarılı yapan şey ne kadar güçlü olduğunuz veya ne kadar taktik avantaj yarattığınız değil; ne kadar dramatik avantaj yarattığınızdır. Genelgeçer bir Paranoia kuralına göre oyunu daha eğlenceli kılan oyunu kazanır.
KICKSTARTER
Mongoose Publishing son olarak 2014 yılının sonunda bir Kickstarter kampanyasıyla yenilenmiş Paranoia oyununu duyurmuştu. 30.000£ hedefiyle yola çıkan oyun sevenlerinin inanılmaz ilgisiyle 217.517£ topladı ve bütün genişletilmiş hedeflerini de yerine getirmiş oldu. Oyunun aslında bu mayıs ayında çıkmış olması bekleniyordu, lakin firma tasarımın birkaç noktasında sıkıntı yaşadığı için ürünün tamamlanması konusunda biraz geride kaldılar. Yine de son ürünü dört gözle bekliyor olacağız.
SON SÖZ
Aynı anda birden fazla görevi icra etmeye çalışırken yakalanmamak VE çevrenizde olan biten ihanetleri yakalamaya çalışmak; üstelik de bunu buram buram komedi kokan bir distopyada yapıyor olmak fikri size cazip geliyorsa Paranoia’ya bir şans vermenizi tavsiye ederim. Özellikle Power Play değil de Role Play ağırlıklı, geyik potansiyeli yüksek bir grupla birkaç seanslık bir oyun damaklarınızda oldukça lezzetli bir tat bırakacaktır.
