Şöyle bir durup düşünecek olursak bir Philip K. Dick romanında yaşadığımızı fark etmemizi engelleyen tek şey havada süzülen neon ışıklı reklam panolarının eksikliği olabilir.
Evden eşofmanlarımla çıktım. Sokağa çıkma yasağının başlamasına iki saat vardı. Köşedeki polisler beni yanlarına çağırdılar. Oraya yürürken maskemin burnumu kapattığından emin oldum. Burnu açık gezmek yasak. Polisler cebimdeki teknolojik cihazı göstererek vatandaş numaramı söylememi istediler. Cihazımı çıkarmadan ezbere söyledim. Arkadaki polis kendi cihazından numarayı kontrol etti. Sağlıklı olduğumu gördüklerinde yoluma devam etmeme izin verdiler. Her hafta birkaç kişinin yaka paça karantina kamplarına götürüldüğünü biliyorum. Bu yüzden yoluma devam ederken rahatlayarak nefes verdim. Bazen sistemde karışıklık olabiliyor, numaranız sağlıklı olduğunuz halde hasta çıkabiliyor. Herkesin başına gelebilir.
Alışveriş merkezine girerken yine vatandaşlık numaramı istiyorlar. İkinci kontrol noktasından da geçerek markete yöneliyorum. Görevliler fiyat etiketlerini değiştiriyorlar. Artık işten verdikleri bakiye ile alabileceğim yemekler azalıyor. Yine de dert etmiyorum. Neredeyse boş olan raftan son beş makarna paketinden ikisini alıp çıkıyorum.
Sokağa çıkma yasağına ve dezenfekte çalışmalarının başlamasına yaklaşık bir buçuk saat var.
Cihazım titriyor, açıp kilitli ekrana bakıyorum. Ekranın üstündeki göz yüzümü tarıyor ve beni tanıyıp kilidi kaldırıyor. Cihazımdaki asistanım kesinlikle ilgimi çekeceğini söyleyen bir paylaşım olduğunu haber veriyor. Bakıyorum. Kişi başına düşen elektrik kotasını azaltmışlar. Bildirim, çamaşırlarımı ve bulaşıklarımı saat akşam 10’dan sonra yıkamamı tavsiye ediyor. Hemen altında başka bir bildirim hatırlatma yapıyor “Temizlik – Maske – Mesafe!”.
Mesafe… İnsanlara bir metreden daha fazla yaklaşmak yasak artık. Sinemalarda ve otobüslerde yanyana oturmanın yasak olması gibi.
Cihazımı kapatmaya çalışıyorum. Ancak cihazım lokasyonumu tespit etmiş bile. Tam da geçen gün kardeşime anlattığım ayakkabıların az ötedeki mağazada indirimde olduğunu haber veriyor. Zevki bana çok benzeyen 57 kişiden 46’sı üründen memnun kalmış. Hem de telefonumdaki oyundan kazandığım paralarla ya da harcama yaparak biriktirdiğim bonus puanlarla ödeme yapabiliyorum!
Philip K. Dick Hikayesi Gibi, Değil mi?
Pandemi önlemleri, kişiselleşen reklamlar, akıllı cihazlar, dijitalleşen devlet işleri, katılaşan denetimler, mahremiyetin yok olması, kıtlığın getirdiği kotalar ve kripto para gibi kavramlar aslında tam da Philip K. Dick‘in hikayelerinde anlatacağı şeylere benziyorlar. İçine biraz da gerçeklik kayması koysak pek de bir eksiklik kalmayacak gibi.
Dick, şizofreni atakları geçirirken iki gerçeklikte birden var olduğunu söylüyor. Diğer gerçeklikte de peygamberimsi bir varlık olduğuna inanıyor. Dolayısıyla onun hikayelerinin günümüzü öngörmesine fantastik bir olay olarak da bakıp eğlenebiliriz. Yazarın zihinsel hastalığı ve geçmişinden bahsettiğimiz yazıya buradan göz atabilirsiniz.
Aslında bilim kurgu romanlarının gelecek öngörülerinin tutması çok ünlüdür. Mesela Ay’a yolculuk Jules Verne’ün anlattığı gibi insanları uzaya ateşlemek şeklinde yapılıyor diyebiliriz. Fakat tüm bilim kurgu romanları arasından geleceği öngörebilenlerin sayısı da çok değil aslında. Bu yüzden geleceğimizi öngören şanslı yazarlardan birinin Philip K. Dick oluşuna yazarın bir hayranı olarak sevinsek mi yoksa yazarın hikayelerini bilen biri olarak üzülsek mi? Bilemedik…
Philip K. Dick’in Anlatımlarından Örnekler
Galaktik Çömlek Tamircisi romanında telefondan katıldığı bir yarışmada oyun oynayarak para kazanan bir adamdan bahsediyor mesela. Bu günümüzdeki bazı kripto değerlere benzeyen bir konsept.
Aksın Gözyaşlarım Dedi Polis romanında vatandaşlık belgeleri olmayan kişilerin sokakta anında tutuklanmasını ve kampa gönderilmesini anlatıyor. Ayrıca devletin üniversite öğrencileriyle savaştığı bir gelecek tasvir ediyor.
Azınlık Raporu hikayesinde, filmde de sahnesi bulunduğu üzere, kişiye özel ve kişisel sınırları ihlal eden reklamları görüyoruz. Asla engelleyemediğimiz, silemediğimiz, tamamen ortadan kaldıramadığımız reklamlar da bize Elektrikli Düşler kitabındaki Sales Pitch hikayesini anımsatıyor.
Gökteki Göz romanı tek bir kişinin istekleri doğrultusunda şekillenen bir gerçekliğin korkutuculuğunu anlatıyor. Bunu yaparken de komünizme ve siyasete hayli eleştiri yapıyor yazar. Zaten birçok hikayesinde otoritesini kötüye kullanan kişilere yer vermeden geçmiyor. Dolayısıyla konu sık sık siyasete geliyor.
Sondan Bir Önceki Gerçek, yüzeyin tehlikeli olduğunu söyleyerek vatandaşlarını yer altında yaşamaya mahkum eden, yüzeydeki bereketli geniş toprakları da zenginlere ve devlete yakın isimlere satan / hediye eden bir düzeni anlatıyor.
Ubik romanında kendi evinin giriş kapısına bozuk para atmadığı için evine giremeyen bir karakterin hikayesini okuyoruz. Bunu günümüzdeki temel ihtiyaçlardan alınan ağır vergilere de, sanal yolculuk esnasında kişisel bilgi vermeden ve çerez kabul edemeden giremediğimiz sitelere de benzetmek mümkün.
Dick aynı zamanda birçok farklı hikayesinde sürücüsüz, otomatik araçlara ve 3 boyutlu yazıcılara değiniyor.
Philip K. Dick: Geleceği Hatırlayan Adam
Tabii Philip K. Dick hikayelerinin en öne çıkan teması gerçekliğin kaymasıdır. Yani ya gerçeklik gerçek değildir, ya da birden çok gerçeklik vardır ve bazı kimseler bunlar arasında geçiş yapabilir. Yazarın işlediği bu ana tema hâlâ kanıtlanmayı bekliyor.
Gelecekte işlerin nasıl yürüyeceğine dair aklında bir sürü bilimsel şema vardı. Örneğin, insanlara reklamı direkt iletebilecek bir iletişim ağı konseptini sıkça kullanırdı. İnsanları o kadar iyi tanımayı başarıyor ki bu sistem, onların beklenti ve isteklerine göre ürünlerin reklamını yapıyor. Bu şu an online hayatımızda yaşadığımız şeyin ta kendisi.
(…)
Dick bir simülasyonda yaşadığımızı çoktan söylemişti. Geçenlerde Elon Musk bu fikri tekrar ederek bir tartışma başlattı.
Anthony Peake. (A Life of Philip K. Dick: The Man Who Remembered the Future biyografisinin yazarı)
Philip K. Dick başka neleri öngördü diye merak ediyorsanız Alfa Kitap’ın 2023 sonunda yazarın tüm külliyatını Türkçeye çevireceğini hatırlatalım.
Kaynak: BBC Culture
