Mecha Anime ve Mecha Teknolojileri

Küçüklüğünde Robotech, Voltron veya benzeri çizgi filmler izlemiş olan herkes kendisi için bu dev robotlardan bir tane istemiştir. Gerçek hayatta varolması imkansız gibi görünen dev robotlar, Japon animasyonunda (kısaca Anime) hayat bulmuşlardır. Yıllar boyu bu konuyu işleyen animasyon dizileri ve filmleri çok büyük ilgi görmüş, hala da görmekte.

Bu metinde, bu çizgi filmlerdeki dev robotların veya yaygın kullanılan adı ile ‘Mecha’ teknolojileri ile ilgili bazı bilgiler bulacaksınız, ayrıca Japon animasyonu türü içinde ‘Mecha Anime’ denilen alt türle ilgili de özet olarak bilgi bulunmakta.

Mecha – Mechanical (Mekanik)

Mecha kelimesi İngilizce’deki ‘Mechanical’dan gelmektedir. Anime’de mecha kelimesi, mekanik veya elektronik her türlü yaratım, araç, alet, donanım veya yaratığı ifade etmek için kullanılır. Oldukça geniş bir yelpaze anlamına gelen bu çeşitlemeyi aşağıdaki kategorilere ve türlere ayırmak mümkündür:

– Dev Robotlar
Bu türe bildiğimiz ‘Robotech’, ‘Voltron’, ‘Mazinger’ robotları ve benzeri çok büyük boyda mecha’lar girmekte.

– Oyuncak Robotlar
Eski dizilerden ‘Lazerion’daki ve ‘Angelic Layer’daki gibi uzaktan kumandalı veya arenalarda dövüştürülen robotlar.

– Minik Robotlar
‘Hand Maid May’ dizisindeki gibi çok küçük boyda ama kendi başına hareket edebilen robotlar.

– Cyborglar
Ünlü ‘Ghost in the Shell’ filmindeki Motoko Kusanagi veya ‘Battle Angel Alita’ filmindeki Alita karakterleri ve benzeri; belli oranda insan, belli oranda makina parçalarının birleşimi olan tür.

– Androidler
Hiç insan parçası taşımayan, sıfırdan mekanik olarak üretilmiş ve insan gibi davranan robotlar, örnek olarak ‘Mahoromatic’ veya ‘Chobits’ dizilerindeki robotlar.

– Dış Kabuk (exo-skeleton)

Yeni dizilerden ‘Gasaraki’deki veya eski filmlerden ‘MADOX-01’deki mechalara benzeyen, kıyafet gibi kontrol edilebilen ama yine de ne devasa boyutlarda olan, ne de kıyafet kadar pilotun üzerine oturan boyuttaki zırhlar.

– Kişisel Zırh (body armor)
Zırh türünün bir başka örneği olan bu türe en yakın örnek olarak, ‘Guyver’ dizisindeki yarı-organik zırhlar veya klasik ‘Bubblegum Crisis’ dizisindeki kadın pilotların üzerine ikinci bir deri gibi oturan güçlendirici zırhlar verilebilir.

– Güç Artıran Kıyafetler
Klasik dizilerden olan ‘Moldiver’deki kıyafetler gibi, ağır veya mekanik özellikleri olmayan, fakat giyen kişiye insanüstü yetenekler kazandıran kıyafetler.

– Uzay Gemileri
’Robotech’ veya ‘Macross’ dizilerindeki dev uzay savaş gemileri ve benzerleri.

– Kara / Hava / Deniz Araçları
Her türden tekerlekli, paletli, kanatlı, motorlu, başka formlara dönüşebilen veya dönüşemeyen mekanik araç.

– Bilgisayarlar ve benzer araç-gereç

– Silahlar

Mecha Anime Nedir?

Anime kültürü içinde, yukarıda belirttiğimiz her türden araç, gereç, mecha içeren veya konusu bu tür mecha’ların çevresinde dönen dizi ve filmlere genel olarak verilen isim. Fakat mecha teması kendi başına bir anime türü yaratmış olmanın dışında, birçok örnekte de komedi, macera, romantik, fantastik anime gibi diğer alt türlerle birleşik olarak da bulunur.

Mecha Anime alt türünün belirgin özellikleri; aksiyona verilen ağırlık, teknolojiyi yüceltme, karakterlerin ve tarafların devamlı bir çatışma, mücadele içinde olmaları, mechaların üretim amaçlarından dolayı ortamlarda oluşan masif yıkımlar, mitolojilerden ve canavar kültürlerinden alıntılar, takım çalışması, kendini geliştirme, kişisel sınırları keşfetme ve bunların ötesine geçebilme arzusu ve insanüstü güçler olarak özetlenebilir.

Japon anime izleyicileri, ilk Mecha Anime dizisi olarak kabul edilen ‘Astro Boy’dan beri, bu türe yoğun ilgi göstermişlerdir. Dünya çapında hiç bir kültürde veya sanatta buna benzer özelleşmiş bir beğeni görülmemektedir. Japonlar’ın (ve belki diğer kültürlerden bu türün meraklılarının da) bu alt türe olan özel ilgisinin bazı sebepleri şu şekilde listelenebilir:

– Japonların savaş sonrası arayışları:
Özellikle Japon halkının anime ve manga eserlerine olan ilgisi, bu eserleri 2. Dünya Savaşı sonrasında insanlardaki stresi atmanın ve sorunlarda uzaklaşmanın bir yolu olarak görmeleri ile açıklanabilir.

– Tezuka’nın nükleer enerjiye yaklaşımı:
İlk Mecha Anime dizisi olarak nitelendirilen ‘Astro Boy’daki robot-çocuk karakterinin yaratıcısı ünlü sanatçı Osamu Tezuka, 2. Dünya Savaşı’nın sonunda Japonya’nın yaşamış olduğu atom felaketi düşüncesinden insanları uzaklaştırabilmek ve bu yarayı biraz olsun hafifletebilmek, etkilerini olumluya çevirebilmek için yarattığı karakterin mini bir nükleer enerji santrali ile hayat bulmasını sağlamıştır. Astro Boy, kısa zamanda sadece Japonya’da değil, tüm dünyada sevilen ve bilinen bir karakter olmuştur.

– Hayalgücünde, teknoloji ile gelen farklılık:
Savaştan sonra, müttefik güçler tarafından savaş harcamaları yapması yasaklanan Japonya, tüm kaynaklarını organize şekilde endüstri ve teknoloji geliştirmeye adamış ve böylece Japonya dünyanın teknoloji geliştiren ülkelerinin başında yer almıştır. Hayatları boyunca bu ortamda yaşayan sanatçıların bu yapıdan etkilenerek, eserlerinde yüksek teknoloji ürünlerini kullanmaları sözkonusu olmuştur.

– Bastırılmış şiddetin dışavurumu, sorunların şiddetle çözümü:
Ne yazık ki insanın içindeki yoketme duygusunun, hayatta çoğu zaman yapıcı çözümleri görmesini engelleyecek şekilde gözünü kararttığını görüyoruz. İşte insanoğlunun bu eğilimi, bilinçli veya bilinçsiz olarak meydana getirdiği eserlerine de yansımaktadır. Sorunların şiddetle çözülmesi eğilimini (ve karakterlerin bu çözüme gitmemek için verdikleri uğraşları) anime eserlerinde de savaşlar ve çarpışmalar olarak görmekteyiz.

– Kudretin insan eli ile yaratılışı:
Mecha ile gelen insanüstü kuvvet ve yetenekler ve bunun insanın kendisinin yarattığı özellikler olması, yaratıcıların kendilerini bir tanrı gibi hissetmesine yol açabilmektedir. Bu tür karakterler, anime dizilerindeki deli bilimadamı arşetipi ile özetlenebilir.

– Bir güç/hayranlık simgesi olarak mecha:
Sokakta yürürken, dev bir robot birdenbire yan sokaktan karşınıza çıksa ilk tepkiniz ne olurdu acaba? Çok çok soğukkanlı bir insan (veya bir robot) değilseniz, büyük ihtimalle olduğunuz yerde dolup kalırdınız. Veya bir asker olduğunuzu düşünün; patlamalar arasında düşman hatlarını yarmaya çalışırken, roketler ve makinalı tüfekler ile donatılmış devasa bir ölüm makinesinin, ordunuzu yara yara üzerinize geldiğini gördüğünüzde ilk tepkiniz, herhalde kaçmak olurdu. İşte bu tür bir güce hem maruz kalanlar, hem de kullananlar açısından mechalar insanüstü bir etki yaratmaktadır.

– Bir yaşam tarzı olarak mecha:
Günümüzün teknoloji bazlı modern dünyasında robotlar gittikçe daha fazla yer almaya başlıyorşar. Endüstride uzun yıllardır verimli şekilde kullanılan montaj ve boya robotları, şimdilerde birer ev hayvanı kılığında (Sony’nin Aibo köpekleri) veya bir yardımcı işlevinde (Honda’nın yeni ASIMO’su) evlerimize girmeye başlıyorlar.

Mecha Teknolojileri

Mecha Anime’lerde sunulan teknolojileri birkaç başlık altında incelemek, konunun değişik noktalarını kavramak açısından faydalı olacaktır. Burada inceleyeceğimiz konular, bu türde genelde daha popüler olan dev mecha’ların teknolojileri üzerine olacaktır. Fakat bu teknolojilerin çoğu, dev mecha’lar dışındaki mecha tipleri için de çeşitli varyasyonlar ile uygulanmaktadır.

İnsansı Form

– Pilot için kolay adaptasyon
Bir mecha pilotu, kullandığı aracı kendi organlarının bir uzantısı gibi hissederse, operasyonu daha verimli ve araca adapte olması daha kolay olacaktır. Bu yaklaşım ile pilotun mechanın içinde veya dışında olması farketmez.

– İnsan yeteneklerinin aktarımı
İnsan, bedeninin uzantılarından kaynaklanan yetenekleri, eğer mecha insan formunda olursa aynı şekilde aktarabilir. Koşma, yüzme, bir yerden sallanma, nesneleri tutma ve atma, vb.

– Bedenin bir uzantısı olarak Mecha
Bir mechanın fiziksel manevra kabiliyeti yeteri kadar yüksekse ve pilotun arayüzü (hareket dengeleme, duyu aktarım sistemleri) izin veriyorsa, mecha bir insanın yapabileceği her türden hareketi yapabilir. Böylece pilot mechayı, kendi bedenini kullanacağı gibi kullanabilir.

– Değişik ortamlarda hareket avantajı
İnsansı bir form ile, pilot mecha aracılığı ile her türden ortamda rahat hareket edebilir. Buna insan bedeninin dayanıksız ve çaresiz kaldığı havasız (uzay, diğer gezegenler), yüksek basınçlı (okyanus derinlikleri), alçak basınçlı (dağların tepeleri, yüksek atmosfer), aşırı soğuk (kutuplar), aşırı sıcak (bir volkanın yakını, hatta içi) ortamlar örnek gösterilebilir.

– Çeşitli aletleri kullanabilme
Eğer mecha insan formunda olursa, pilot insan olarak kullanabileceği aletlerin büyük boyutta olanlarını mecha aracılığı ile de kullanabilir.

– Düşmanda psikolojik korku faktörü
Daha önce verdiğimiz asker ve mecha karşılaşması senaryosu, işte bu faktörü özetlemektedir. Eğer insansı bir mecha kullanıyorsanız, karşılaştığınız insanlar kendilerini eski efsanelerdeki devlerin ayaklarının altında kalan insanlar gibi hissedeceklerdir. Veya farkına varmadan ezdiğiniz bir karınca gibi.

– İnsanın kendi şeklinde yaratımı
İnsanoğlu doğası gereği çevresine ve doğaya hükmeden, hatta güç sahibi oldukça başka insanları ve milletleri hükmetmeye eğilimleri olan bir varlıktır. Kendi görüntüsünden, formundan gayet memnun olan ve bu formun getirdiği avantajları en iyi şekilde kullanmanın yollarını binlerce yıldır geliştirmiş olan insanın, mecha gibi bir aracı da kendi formunda yaratması garip gelmese gerek.

Mecha Özellikleri

– Özel Madenler / Alaşımlar
Mecha Anime’lerdeki araçların çoğu, bilimin bulduğu veya üretebildiği element ve madenlerin dışında malzemelerden yapılır. Bilimin elinde olan madenlerin ve alaşımların, dev boyutlu mechaların parçalarının üretimi için yeterli sağlamlıkta olmadığı bu konu ile uğraşan teknisyenler tarafından söylenmektedir. Bu yüzden de anime eserlerinde mutlaka yeni, mucizevi ve çok sağlam bir maden (Gundamium – Gundam dizileri ve filmleri) keşfedilmiş olur.

– Enerji Kaynakları
Aynı yukarıdaki maddedeki gibi, şu anda bilinen konvansiyonel enerji kaynakları mecha’ların hareket ettirilmesi için gerekli yüksek miktarlarda enerjiyi sağlayamamaktadırlar. Nükleer enerji benzeri yüksek verimli kaynaklar ise, bu tür araçlarda kullanılabilecek boyuta güvenli bir şekilde indirgenememektedir. O yüzden bir mecha için ya hiç bilinmeyen bir enerji kaynağı (Protokültür – Robotech) kullanılır veya nükleer/füzyon/fizyon reaktörleri taşınabilir boyutlarda üretilir.

– Kas / Servo / Motor / Egzos Sistemleri
Mecha’ların hareket ettirilmesinde kullanlacak olan kas sistemleri çok çeşitlidir. Mekanik, motorlu, hidrolik veya pnömatik olabilir. Fakat günümüz teknolojisi ile bir robotun hem hızlı hareket etmesi, hem büyük ağırlıkları kaldırması için kullanılabilecek kas sistemleri üretmek mümkün değildir. Buna benzer hareket sistemleri inşaat makinalarında bulunmaktadır ama hiçbiri dev bir mecha’ya takılacak kadar gelişmemiştir. Ayrıca bu mekanizmaların konvansiyonel yöntemlerle üretilmesi durumunda, parçaların ısınması ile ortaya çıkacak bir soğutma problemi ile de karşı karşıyayız.

– Güçlü Silahlar
Modern teknolojinin, anime’ye en yakın olduğu iki noktadan biri silah teknolojileridir. Her ne kadar anime eserlerindeki egzotik silahlar (lazer topları, partikül ve anti-çekim silahları) henüz seri şekilde üretilemese bile, yine de konvansiyonel (mermi, roket bazlı) silahlar, dev bir mecha’nın kullanması için büyük boyutlarda üretilebilir.

– Algılama Sistemleri
Bir diğer anime’ye yakın teknoloji ise algılama, tarama ve hedefleme teknolojisidir. Günümüzde askeri araçlarda (özellikle tanklar ve helikopterler) gelişmiş tarama ve hedef tanımlama sistemleri kullanılmaktadır. Radar, sonar, kızılötesi ve ısı tarayıcıları, gece görüş sistemleri, hareketli hedef takip cihazları ve benzeri teknolojileri günümüzde de kullanıyoruz.

– Kontrol Mekanizmaları
Pilotun aracını en verimli şekilde kullanabilmesi için, en rahat yönetim mekanizmasının geliştirilmesi gerekmektedir. Birçok askeri aracın kolay kullanımı ve öğrenilebilmesi için özel kontrol arayüzleri geliştirilmiştir. Mecha’lar için de aynı şey geçerlidir; özellikle insan formunda olanlar için, insanın kendi hareketlerini kopyalayabileceği mekanizmalar bulunur. Bunların içinde en ilkellerinden (Escaflowne mecha’larındaki mekanik bağlantılı kokpitler, Sakura Wars’daki buhar gücü ile çalışan mecha’lar), en gelişmişlerine (Macross Plus mechalarındaki tüm kabini kaplayan çok işlevli ekranlar) ve en uçuklarına (Gundam G’deki gibi, pilotun içinde hareket edebildiği ve hareketin birebir mechaya aktarıldığı kabinler) kadar birçok örnek görülebilir.

– Dönüşebilme ve özelleştirilebilme
Mecha Anime’nin en bilinen eserlerinden olan Robotech (ve orjinal Japon versiyonu olan Macross), bu teknolojinin en başarılı örneklerini sergilemektedir. Bu dizide kullanılan F-15 benzeri tasarıma sahip savaş uçakları, gerektiğinde insansı dev birer robota dönüşüp savaş alanında kolayca hareket edebilecek şekilde üretilmişlerdir. Sadece bu dizide değil, Mecha Anime’nin modern dönemlerinden beri bir çok dizide robotlara dönüşen uçaklar, tanklar, uzay gemileri ve hatta trenler görülmektedir. Ayrıca mecha tasarımlarının bir başka avantajı da, bu araçların çeşitli roller için gerekli farklı parçalar takılarak, çeşitli ortamlar ve işler için özelleştirilebilmeleridir.