Sen Kendi İşine Bak! – …Ve Sonra Hiç Kalmadı Roman İncelemesi
Metis Bilimkurgu Serisi’nin ilk kitabı olarak karşımıza çıkan …Ve Sonra Hiç Kalmadı, görünürde bilimkurgu romanı olsa da, toplumsal hiyerarşiye, emir-komuta zincirine ince taşlamalar barındıran bir kitap.
Shelton aldırmadı ve üsteledi: “Gemiye geliyor musun, gelmiyor musun?”
“Gelmiyorum.”
“Neden?”
“Skib,” dedi çiftçi.
“Ne demek o?”
“Skib,” diye tekrarladı çiftçi.
Hafif bir hakaret kokusu vardı bu sözde.
Roman ya da kitap gibi betimlemelerle girizgah yapmış olsam da, Eric Frank Russell tarafından, “…And Then There Were None” orijinal ismiyle 1951 yılında “Astounding Science Fiction” dergisinde novella olarak yayınlanan, …Ve Sonra Hiç Kalmadı, kısa ve öz bir anlatımla okuru düşüncelere daldırıyor.
…Ve Sonra Hiç Kalmadı, Ne Anlatıyor?
İngiliz bilimkurgu yazarı Eric Frank Russell, daha çok Wasp isimli romanıyla bilinmekte. Türkiye’deki okurlar tarafından Metis Bilimkurgu Serisi’nin ilk romanı …Ve Sonra Hiç Kalmadı ile kendisiyle tanışırız. Bu romanda, uzak gelecekteki bir kolonileşme hikâyesi anlatılıyor.
Hikâyeye göre insanlık yıldızların ötesine ulaşmayı başarmış, birçok farklı gezegende koloni kurmuştur. Ancak seyahatin zorluğu sebebiyle, kolonilerle doğrudan iletişim kurmak kısa sürede mümkün değildir. Bu yüzden aradan geçen uzun sürenin ardından, Terra olarak bildiğimiz Dünya gezegeninden askeri birlikler kolonileştirme sürecini kontrol etmek üzere geziye çıkmıştır. Bu noktada, hikâyenin geçtiği gezegene gelmişler ve büyük bir şok yaşamışlardır.
Gezegendeki yerliler, sakin, münzevi hayat yaşayan, çiftçilikle uğraşan ve teknolojinin çok gelişmediği bir uygarlık kurmuştur. Kendilerine Gand ismini veren halk, verilen herhangi bir emre karşı kendilerini zorunlu hissetmemektedirler.
Kitabın geri kalanına ilişkin sürpriz kaçıran vermemek adına daha fazla bilgi vermekten kaçınayım. Fakat genel olarak, yöneten ya da yönetilen sınıfın olmadığı bir toplumun kurulduğunu görüyoruz. Bir nevi ütopya var. Biri yapmak istemediği bir durumla karşılaştığında, basit bir şekilde “olmaz” diyerek bundan kurtuluyor. Toplum da bu normlara alışmış. Hatta emek ve iş güçlerini takasa bağladıkları bir sistemleri var.
“Bunu akıl edemez onlar. Onların tekniği hayır demek, hayır, bin kez hayır. Hepsi bu işte. Ama burada olanlara bakılırsa, bu yeterli.”
Buna “Mec” diyorlar. Orijinal metni bulamadığım için karşılaştırma yapma şansım olmadı. Fakat Belma Aksun’un çevirisinde “Mecburiyet” kelimesinin kısaltması olarak karşımıza çıkıyor. Yani şöyle: Bir Gand vatandaşı, bir başka vatandaşa Mec satabiliyor. Bu şu demek, kişi, karşısındakine karşı geleceğe yönelik bir borçlanmaya giriyor. Ama bunun maddi bir karşılığı yok. Sen benim bahçemdeki yaban otlarını kes, ben sana Mec vereyim diyor. Ama karşılığının ne olduğu henüz belli değil.
Öykünün genelinde bir sivil itaatsizlik hissetmiş olsam da, bunun asıl anlatısını Metis Bilimkurgu Serisi’nin bir sonraki romanı olan, Ursula K. Le Guin’in Balıkçıl Gözü romanında daha iyi betimlediğini görüyorum.
Gand, kelimesi muhtemelen Russell’ın yaşadığı döneme de bir atıf. 1948 yılında evinin bahçesinde öldürülen, uzun yıllar boyunca Hindistan‘ın, İngiliz hakimiyeti altından kurtulup kendi yönetimini, yine Hint vatandaşları tarafından kontrol edilmesini savunan Mahatma Gandhi‘ye de bir gönderme olduğunu düşünüyorum.
Anarşizm Etkisi Var Mı?
Kitap temeline bu “anarşik” ruhu yerleştirdiği için belli siyasi görüşlere sahip taraflarca övgüyle karşılanmış. Fakat bana kalırsa, bu “umursamazlık” seviyesi yüzünden toplumun, medeniyetin, teknolojinin ve sosyal normların gelişmesine de engel getirmiş. Eric Frank Russell, belki isteyerek, belki de istemeyerek bu konuya da taşlamada bulunmuş olabilir.
Eric Frank Russell, kitabın geneline yaydığı minik mizahi dokunuşlarla, kısa sürede öz bir anlatımla derdini anlatmayı başarıyor. Tam anlamıyla bir bilimkurgu romanı demek çok güç. Fakat bir ideolojinin nasıl işlediğine dair, farklı bir ekolden yardım alınarak yazılan keyifli kitaplardan biri.
Not: Tüm görseller Midjourney yapay zekâ programı ile üretilmiştir.
Not 2: Skib = Sen Kendi İşine Bak
