Mavi Ceketi ve Sarı Çizmeleri ile Bir Kez Daha – Tom Bombadil’in Maceraları İncelemesi
J.R.R. Tolkien’in usta kaleminden birçok karakter, yıllar içerisinde Orta Dünya’nın içerisinde hayat buldu. Aragorn gibi cesur kahramanlar, Beren ile Lúthien gibi destansı aşıklar Tolkien mitosunun mihenk taşları oldular fakat hiçbiri yazarın, oğlunun bir oyuncağından esinlenerek yarattığı ve okurlarından gördüğü ilgi karşısındaki şaşkınlığını her seferinde dile getirdiği Tom Bombadil kadar sevilmedi.
Orta Dünya’nın en güçlü varlıklarından biri, hatta belki de en güçlüsü olan Tom Bombadil, bilim kurgu ve fantastik edebiyatın hem klasiklerini, hem de yeni yıldızlarını Türkçeye kazandırmaya tam gaz devam eden İthaki Yayınları etiketi ile Kasım ayında raflarda yerini alan Tom Bombadil’in Maceraları ve Kırmızı Kitaptn Başka Şiirler, kitabıyla bir kez daha Orta Dünya’nın daimi sakinleri olan Tolkien okurları ile bir araya geldi. Bendeniz de Tolkien yemek kitabı yazmış olsa alıp okuyacak biri olarak sizler için bu incelemeyi yazdım.
Kitap Hakkında Ön Bilgi
İnceleme faslına geçmeden önce kitap hakkında bilgiler vererek başlamak istiyorum. Tom Bombadil’in Maceraları ilk olarak 1962 yılında, The Adventures of Tom Bombadil and Other Verses from the Red Book adıyla basılmıştı. Üstat Tolkien’ın ilk defa yayımlanan şiirlerinin yanı sıra kitap, Tom Bombadil’in düz yazı olarak başlayan hikayesinin parçalarını ve revize edilmiş birçok Orta Dünya hikayesini içeriyor. Ayrıca metinler, Tolkien araştırmacıları olan Christina Scull ve Wayne G. Hammond’ın yorumları ve açıklamaları ile birlikte geliyor. Kitabın kapağında gördüğümüz illüstrasyon ise birçok Tolkien kitabında çalışmış olan Pauline Baynes’e ait. Metinlere, Baynes’in çizimi olan elli muazzam illüstrasyon eşlik ediyor.
Kitabın İçeriği
Kitapta birçoğu, Üçüncü Çağ döneminde yaşanan olaylarla ve bu dönemin efsaneleriyle ilgili olan şiirlerin yanı sıra aynı Yüzüklerin Efendisi’nden bağımsız küçük Tolkien öyküleri de mevcut. Genellikle Shire’da yaşanan ya da Shire halkı arasında kulaktan kulağa dolaşan hikayelerin yazarının kim olduğu tam olarak doğrulanmamış olsa da en kuvvetli ihtimal, kitabı Samwise Gamgee’nin kaleme aldığı. Zira Kırmızı Kitap’taki Frodo ve Bilbo hikayelerine son derece detaylı bir biçimde hakim olabilecek, kitabı ömrünün sonuna kadar koruyabilecek ve ömrünün geri kalanında bu hikayeleri yazıya dökebilecek kadar zamanı olan tek hobbit Samwise Gamgee.
Üstat Yine Döktürmüş Mü?
Cevabını şimdiden bildiğimiz bu soruyu bir de yazılı olarak cevaplamak istiyorum ki kayıtlara geçsin: Evet, üstat Tolkien bir kez daha döktürmüş. Tolkien, şiir ve şarkı yazımı konusundaki yeteneğini defalarca, özellikle de Hobbit kitabında fazlasıyla kanıtlamış bir yazar. Tolkien’ın yeteneği ile Tom Bombadil’in sıradışı ve maceraperest karakteri bir araya geldiğinde, tüm Orta Dünya tutkunları için ortaya adeta bir yazın şöleni çıkmış. Şiirlerin çoğu okuyucuya hafif ve keyifli bir okuma deneyimi yaşatıyor. Yazar edebi alegorilerden ve ağdalı bir dilden mümkün olduğunca kaçınmış; bunun yerine Orta Dünya’nın dört bir yanından yeni hikayeler anlatmak üzerine yoğunlaşmış. Hikayeleri kaleme alan kişi de Tolkien gibi yetkin bir hikaye anlatıcısı olunca ortaya tekrar tekrar okumak isteyeceğiniz pek çok farklı macera çıkmış. Ayrıca okurlara, ismen tanıdığımız fakat hikayeler içerisinde belirli motifler olmaktan öteye pek gidemeyen karakterleri (örneğin Altınyemiş) daha yakından tanıma fırsatı sunulmuş, bu karakterler birer motif olmaktan çıkıp kendilerine has somut kişilikleriyle gerçek anlamda birer “karakter” olmuşlar. Yalnız belirli hikayeleri anlayabilmek ve Orta Dünya’nın zaman çizelgesi ile bağlantı kurabilmek için diğer Orta Dünya eserlerine hakim olmak gerekiyor – deneyimli Tolkien okurları için sorun teşkil etmeyeceğini düşündüğüm bu unsur, yeni okurları da diğer Tolkien eserlerini okumaya teşvik edebilir. Ama gerekli bağlantıları kuramamak yer yer okuyucunun okuma deneyimini sekteye uğratabilecek bir etken.
Her bir şiir okuyucuya Orta Dünya’nın başka bir penceresini aralıyor. Adeta yoğun bir günün ardından evinize dönmüşçesine, Tom Bombadil’in Maceraları okuyucuyu tüm samimiyeti ile Orta Dünya’nın kapılarından içeri buyur ediyor. Bununla birlikte kitapta Scull ve Hammond’ın akademik notları ve yazılarına da yer verilmesi, kitabı ve Tolkien’ın yazım sürecini daha bilinçli bir şekilde ele almamızı sağlıyor. Ayrıca bu notlardan edindiğimiz bilgilerin ışığında okunan hikayeler, aldığımız tadı kat be kat arttırıyor.
İthaki Yayınları’nın son derece kalitesi baskısı ile raflarda yerini almış olan Tom Bombadil’in Maceraları, deneyimli çevirmen Niran Elçi’nin başarılı baskısı ile okuyuculara sadece J.R.R. Tolkien kitaplarında bulabileceğiniz, eşsiz bir okuma deneyimi vaat ediyor. Tom Bombadil, Orta Dünya’nın büyülü topraklarına bir kez daha dönmek isteyen ya da bu dünyaya ilk defa adımını atacakların elinden tutmayı bekliyor.
Dilerseniz bir de videolu tanıtımımız var:
