Öte Diyarlar #7 – Fiasco
Öte Diyarlar köşemizde bugün size tanıtmak istediğimiz oyun Fiasco. Jason Morningstar tarafından tasarlanıp Bully Pulpit Games tarafından 2009 yılında basılan Fiasco, geçen ay tanıtmış olduğum Ten Candles’tan aşina olduğumuz kooperatif hikaye anlatımı konseptini bir adım öteye götürüyor. İdeal olarak 3 ila 5 oyuncu ile oynanan Fiasco’da oyun yöneticisi bulunmuyor, masadaki herkes oyuncu olarak yer alıyor.
Sadece 6’lık zar kullandığımız oyunun önceden bir senaryo hazırlanması gerekmemesi ve neredeyse sıfır ön çaba gereksinimiyle doğrudan oyuna başlanabilirliğiyle oyun günlerinizde hızla yer bulabileceğini size rahatlıkla söyleyebilirim.
Oyunun konseptini yapımcısının sözleriyle aktaracak olursak oyun bize Fargo, Burn After Reading, Blood Simple gibi filmlerden ilham alarak “güçlü hırsları ve zayıf kontrol mekanizmaları” olan karakterlerle felakete davetiye çıkaran birkaç saat geçirmeyi vaat ediyor.
Sistem
Oyunun sisteminden bahsetmeye yavaştan başlamak istiyorum. Oyun aslında çoğu RYO’da görmediğimiz bir oyun seyri düzeni izliyor. Yani oyunun başı, ortası ve sonu belli. Belliden kastım nerede kime olacağı, nasıl olacağı değil elbette. Sadece oyun içi mekaniklerle belirli bir sıra izlendiğinden ve o mekaniklerin sonunda oyunun nihayete ereceğinden söz ediyordum. Oyunun ana başlıkları şöyle, Hazırlık (Setup), Birinci Perde (Act1), Tilt, İkinci Perde (Act2) ve Nihayet (Aftermath).
Oyunda oyuncu başına 4 zara ihtiyaç duyuyoruz. Bunlar iki farklı renkte ve eşit sayıda olmalı. Başarı ve başarısızlığı temsil edecekleri için standart uygulama siyah ve beyaz zarlar olarak bahsedilse de herhangi iki farklı renk de kullanılabilir. Sonuç olarak örneğin 4 kişilik bir oyun için 8 siyah, 8 de beyaz zara ihtiyaç duyuyoruz. Zarların yanı sıra birkaç kelimelik notlar almak üzere kullanacağımız yaklaşık bir düzine küçük not kağıdının da masada hazır bulunması gerekiyor. Bunların kullanımına biraz sonra değineceğim.
Fiasco’nun son derece kooperatif bir hikaye anlatma oyunu olduğunu söylemiştim. Bu etkisini daha hazırlık safhasında göstermeye başlıyor. Herhangi bir Fiasco oyununa başlarken yapılacak ilk şey oyun için bir Playset seçmek.
Nedir playset? O oyunun ne zamanda, nasıl bir yerde geçeceğidir. Örneğin otoban kenarında bir otelde, karanlık bir ormanın kıyısında, içine kapanık bir köyde veya zor şartlar altında hayatta kalmaya çalışan bir Televizyon haber kanalında geçiyor olabilir oyunumuz. Playsetler bize bu konseptlerin yanı sıra oyunun ana damarlarını oluşturacak unsurları seçebilmemiz için gerekli tabloları da sağlıyor olacak. Birazdan.
Oyuna Başlangıç
Vereceğim örnekler ortalama olduğu için her zaman 4 oyuncu üzerinden yürüyecek, şimdiden söylemiş olayım. Toplamda masada 16 zarımız olduğundan bahsetmiştim. Hazırlık safhasında Playsetimizi seçtikten sonra bu 16 zarı da atıyoruz. Hepsini bir kişi mi atar, avuç avuç parça parça mı atarsınız size kalmış, önemli değil. Sonra zarları renklerini önemsemeden değerlerine göre grupluyoruz. 4 tane 1, 2 tane 2, 1 tane 3, 4 tane 4, 2 tane 5 ve 3 tane 6 gibi.
Oyun şimdi şekillenmeye başlıyor. İlk yapacağımız şey her iki oyuncunun arasına ikişer adet boş not kağıdı koymak. Bunların ilki o kağıdın sağındaki ve solundaki karakter arasındaki ilişkiyi belirlerken, ikincisi onları ortak bir paydada buluşturuyor. Detay adını verdiğimiz bu ikincisi için 3 kategorimiz mevcut: Mekan, Nesne ve İhtiyaç.
Peki bu ilişkileri ve detayları nasıl belirleyeceğiz? Playsetin içerisinde bulunan tablolar işte burada devreye giriyor. Her playsette ilişkiler, mekanlar, nesneler ve ihtiyaçlar için 6 şıklı 6’şar tablo yer alıyor. Bunları ilk oyuncudan itibaren sırayla kartlara atamaya başlıyoruz. İlişkiler tablolarında diyelim ki 1-Aile, 2-İşyeri, 3-Suç, 4-Gizli, 5-Okul, 6-Friendship olsun. Ben A ile B oyuncusunun akraba olmasını istiyorum, o yüzden gelmiş olan 4 tane 1’den bir tanesini alıp kenara ayırıyorum ve A ile B arasındaki ilk kağıda İlişki-Aile yazıyorum. Ben bu A veya B’den birisi olabilirim de olmayabilirim de. Bununla ilgili bir kısıtlama yok.
Sıramı sonraki oyuncuya verdiğimde diyelim ki o da farklı bir ilişkiyi belirlemek yerine benim başlatmış olduğumu detaylandırmak istedi. Playsetin içindeki Aile tablosuna bakıyoruz. Örn. 1-Kardeş 2-Ebeveyn-Çocuk 3-Kuzen 4-Dede/Nine-Torun 5-Dayı-Yeğen 6-Üvey Kardeş. Sırası gelen oyuncu A ile B’yi kuzen yapmak isterse atılan 16 zarda gelen tek 3’ü alıp kenara koyuyor ve bunu ilgili karta yazıyor: İlişki-Aile-Kuzen.
Böyle böyle her oyuncu çiftinin ilişkisi sırayla ana başlık ve alt başlık olarak belirlendikten sonra Detay seçimine geçiliyor. Burada seçebileceğimiz 18 ana başlık var daha önce de dediğim gibi. Katı bir kural olmamakla birlikte bir oyunda İhtiyaç, Mekan ve Nesne seçeneklerinin her birinin yer bulması oyunu daha keyifli kılacaktır. Yani 3 tane Nesne, 1 tane Mekan seçmeyin bence. Hatta buraya oynadığımız iki oyundan edindiğim tecrübeyle eklemek istediğim şey İhtiyaç seçeneğinin sadece 1 kere seçilmesi tavsiyesi olacaktır. Masada birden fazla ihtiyaç olduğu vakit ya karakterlerin amaçları fazla bölünmüş oldu ya da ihtiyaçların birisine yeteri kadar oyun içi ilgi verilememiş oldu. 2 Mekan, 1 nesne, 1 ihtiyaç vs ideale yakın olacaktır.
Havuzda kalan zarları kullanarak yine her oyuncu çifti için bir Ana Detay, bir Alt detay belirlendikten sonra Hazırlık safhası neredeyse bitmek üzere. Şimdi herkesin yanındaki iki oyuncuyla ilişkisi ve ortak paydada buluştuğu detay unsuru belirlendiğine göre bu karakterlerin kim olduğunu, ismini cismini, ne iş yaptığını düşünüp belirleme aşamasına geliyoruz ve Birinci Perde başlıyor.
Perdeler Açılsın!
Fiasco’da perdeler sahnelerden oluşuyor. Her oyuncu sırayla iki sahnesini oynadıktan sonra perde bitiyor. Sahnelerin işleyişi temel olarak şöyle oluyor. Sırası gelen oyuncunun önünde iki seçeneği oluyor. Birinci seçenekte gelecek sahneyi betimleyecek, gidişatına karar verecek (ya da diğer oyuncuları da içeren bir sahneyse rolünü yapacak) ama sonuçlandırmayacak. Bu seçenekte sahnede gelişen olayların aktif oyuncu hakkında olumlu veya olumsuz sonuçlandığına diğer oyuncular karar verecek ve ona olumluysa bir adet beyaz, olumsuzsa siyah zar verecek. Şimdilik bu zarların sayısal değerinin herhangi bir değeri yok, rengi önemli sadece. Diğer bir önemli nokta; oyunun Birinci Perde’sinde oyuncular aldıkları bu zarları önlerinde tutmuyor, istedikleri başka bir oyuncuya veriyorlar.
İkinci seçenekte ise aktif oyuncu sahneye başlangıçta karışmıyor, nasıl başlayıp devam ettiğine diğer oyuncular karar veriyor. Aktif oyuncu ise arkadaşlarının kendisi için belirlediği olayın sonucunda ona yarar sağlayıp sağlamadığına karar veriyor, yani kendisine siyah veya beyaz zar veriyor. Birinci Perde’nin sana gelen zarı başkasına ver kuralı bu seçenekte de mevcut.
Tilt olmak ya da olmamak!
Bu şekilde herkes 2 sahnesini geçirdikten sonra artık ortadaki zar havuzu da yarıya gelmiş durumda oluyor ve Tilt safhasına geçiyoruz. Bu safha çoğu aksiyon filminde mevcut olan, filmin yarılarına doğru olup işlerin seyrini ani ve sert bir biçimde değiştiren olayları sembolize ediyor. İlk perde sırasında bütün oyuncular bir şekilde birkaç zar toplamış olmuştu.
Şimdi herkes önündeki zarları atıyor ve renklerine göre gruplayıp birbirinden çıkartıyor. Örneğin benim önümde 2 beyaz, 1 siyah birikmişti. Attığım zarlarda beyazlar 4,2, siyah 1 geldi. Ben sonucumu Beyaz 5 olarak ilan ediyorum. Oyuncular arasından en yüksek siyah ve en yüksek beyaza sahip oyuncular kural kitapçığındaki Tilt tablosundan 2 adet Tilt seçme hakkına sahip oluyor. Bu tablo da 6 ana başlık altında 6 detaydan oluşuyor. Bunun için ortada kalmış olan 8 zarı atıyor ve yine sayısal gruplara ayırıyoruz ve buradaki değerlerle ilişki vs belirlediğimiz gibi Tilt ve detayını belirliyoruz. Sonuçta Şiddet-Soğuk Kanlı İntikam benzeri 2 adet Tiltimiz olmuş oluyor ve bunu ilerleyen sahnelere dramatik bir şekilde yedirmemiz gerekiyor.
Tiltten sonra gelen İkinci Perde yapı olarak Birinci Perde’nin neredeyse aynısı. Tek fark artık sonucu belirleyen siyah veya beyaz zarlar aktif oyuncuda kalıyor, eskisi gibi bize gelen sonuç zarını başkasına vermiyoruz. Daha önce anlatmış olduğum şekilde yine her oyuncu 2 sahnesini oynadıktan sonra zarlar bittiğinde İkinci Perde de sona eriyor ve Nihayet safhasına geçiyoruz.
Nihayet
Nihayet safhasında da Tiltte olduğu gibi bize ait olan zarları atıyor ve renkleri birbirinden çıkartıyoruz. Sonuç renk ve sayımızı belirledikten sonra yine kural kitapçığına bakıyor ve Aftermath tablosunda sonucumuza denk gelen yazıyı okuyup bunu karakterimize uyguluyoruz. Karakter öldü mü, yırttı mı, sürünüyor mu, ihya mı oluyor burada belli oluyor. Herkes bu şekilde karakterinin sonunu öğrenip uygun bir şekilde bu sonu tasvir ettikten sonra oyunumuz da bitmiş oluyor. Geçmiş olsun.
Uzun Lafın Kısası
Oyun günümüzde iki seans oynama şansını bulduğumuz Fiasco’yu açıkçası ben çok beğendim. Oyunda sürekli ya sahne içini ya da sahne sonucunu belirleme kısmında dahil olduğunuz için her oyuncu sürekli oyunun içinde kalıyor, işin Türkçesi kimse kaytaramıyor.
Playsetler ve zar temini dışında sıfır ön hazırlık gerekmesi, kimseye oyun yöneticiliği sorumluluğu kilitlememesi, herkesi eşit paydada toplaması, karakterler arası ilişki ve paydaların farklı oyuncuların müdahalesiyle bambaşka noktalara sürüklenmesi gibi unsurlar Fiasco’yu benim gözümde çok değerli bir oyun haline getiriyor. Oyunun bundan dolayı eksi diyebileceğim tek yönü tembel oyuncuyla oynanamayacak olması. Yani rol yapmaktan anladığı attığı zar 16 geldiği için “kılıcımı savurup vuruyorum.” demekten ibaret olan oyuncularla oynayabileceğiniz bir oyun değil. Lakin siz de bizim gibi birlikte bir hikaye oluşturma fikriyle heyecanlananlardansanız Fiasco’yu çok seveceksiniz.
Not: Oynadığımız iki oyundan da çok temiz B-filmi senaryosu çıkardı.
Oyunun resmi sitesine ve oyunseverlerin hazırladıkları playsetlere aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.
http://bullypulpitgames.com/games/fiasco/fiasco-playsets/
http://fiascoplaysets.com/
