Beden İzcisi Kitabının Çevirmeni ve Editörüyle Röportaj

The Kitap Yayınları‘nın yayımladığı Beden İzcisi, 2022 yılında çevrilen en iyi cyberpunk romanlardan biriydi. Editörü ve çevirmeniyle kitap hakkında biraz konuştuk.

Bu yazıda kitap hakkında bolca spoiler olacak. Dolayısıyla spoiler içermeyen Beden İzcisi tanıtım yazısına ulaşmak isterseniz buraya tıklayabilirsiniz. Kitabın sürprizleri bozmamaya dikkat eden inceleme yazısı ise burada.

Özetlemek gerekirse Beden İzcisi’nin tasvir ettiği siberpunk dünya hoşumuza gitmişti. Fakat ana hikayede ve bazı karakterlerin konuşmalarında tutarsızlıklar görmüştük. Buna rağmen türe yeni başlayanlara önereceğimiz, çoksatan olmasına şaşırmadığımız bir kitaptı.

Romanın editörü Umut Burgaz ve çevirmeni Selin Saraçoğlu Bayraklı ile sohbet ettik. Kitabı yayınlama sürecindeki deneyimlerini öğrendik.

Merhaba, Beden İzcisi’ni dilimize kazandırdığınız için çok teşekkür ederiz. Önce sizleri tanıyabilir miyiz?

Burgaz [Editör]: Merhabalar, ben Umut Burgaz. Yaklaşık iki yıldır The Kitap Yayınları’nda kurgu kitapların editörlüğünü yapıyorum.

Bayraklı [Çevirmen]: Merhaba, ben Selin Saraçoğlu Bayraklı. 2015’ten beri yayıncılık sektöründeyim. Çevirmenlik ve editörlük yapıyorum.

Cyberpunk temada romanlar bizi daima heyecanlandırıyor. Yanlış bilmiyorsam bu sizin cyberpunk türünde ilk çeviriniz oldu. Bu türün sizi özellikle zorlayan bir yanı var mıydı? Beden İzcisi’ni çevirmeden önce bir ön hazırlık yapmanız gerekti mi?

Bayraklı: Evet, öyleydi. Ama okur olarak aşina olduğum bir tür olması işimi bir nebze kolaylaştırdı diyebilirim. Aslında tüm çevirilerin bir ön hazırlığı mutlaka oluyor. Yazarı anlayabilmek için önce biraz tanımak gerekiyor. Başka kitaplarına, yazılarına, sosyal medya hesaplarına göz atmanın işime yaradığını düşünüyorum. Çeviriye başlamadan önce de metin çözümlemesinin çok faydalı olduğunu düşünüyorum. Anlatıcı kim, hikâye nasıl ilerliyor, nasıl bir dil kurulmuş, atmosfer nasıl… Beden İzcisi’nde bu standart hazırlıkların yanına bir de beyzbol araştırmaları eklendi. Beyzbol, çocukken izlediğimiz Amerikan filmlerinin pek çoğunda bir şekilde gördüğümüz bir spor dalı ama detaylarını pek bilmiyoruz galiba. Kitabın tüm karakterleri beyzbolla ilişkili olduğu için günlük konuşmalarında bile beyzbol göndermelerine rastlıyoruz, espriler yapıyorlar. Bunları doğru aktarabilmek için bolca beyzbol belgeseli, filmi ve maç videosu izledim.

Beden İzcisi romanını The Kitap Yayınları için seçmeye sizi iten ne oldu? Bu romanı sizin için diğerlerinden ayıran şey neydi?

Burgaz: Beden İzcisi yeni başladığımız bilimkurgu serimizin ilk kitabı. Seri için kitap araştırırken ilk olarak New York Times’ın kitabı 2021’in en iyi bilimkurgu romanı olarak seçmesiyle dikkatimizi çekti. Esquire’de tüm zamanların en iyi 50 bilimkurgusu arasında gösterince kitabı inceleme arzumuz katlandı. Kitabı okuyup sürükleyici kurgusunu, başarılı sinematografik anlatımını, ve çarpıcı eleştirel söylemini görünce bu payelerin ne kadar hak edilmiş olduğunu anladık ve basmaya karar verdik.

Beyzbol ülkemizde bu denli az bilinirken hikayesini beyzbol üzerine kuran bir romanı Türkiye’de raflara getirmek konusunda bir çekinceniz oldu mu?

Burgaz: Aslında çok çekincemiz olmadı çünkü öncelikle yazar beyzbol temasını bu sporu bilmeyenlerin de anlayacağı bir şekilde hikâyeye katmış. Ayrıca çevirmenimiz kitapta geçen tüm beyzbol terimlerini ayrıntılı dipnotlarla açıklıyor. Sonuç olarak da tüm sporlarda heyecanı, rekabeti ve gerilimi yaratan unsurlar oldukça benzer, yani okuyucumuzun spor kültürüne aşinalığına da güvendik.

Çeviri kitap yayımlamanın en zor yanlarından biri de ürünü kusurlarıyla sevmek zorunda kalmak olmalı, öyle değil mi? Hiç kurgunun bazı yerlerini değiştirme dürtüsüne kapıldığınız oluyor mu?

Bayraklı: Olmaz mı hiç! Okur olarak hissettiğimiz şeylerin aynılarını hissediyoruz. Evet, işimiz bu ama her şeyden önce biz de o kitabın okuruyuz. Bazen sonu hoşuma gitmiyor, bazen bir karakteri kitaptan tamamen çıkarmak istiyorum, bazen bir karakteri fazla öne çıkardığı için yazara kızıyorum. Ama ortada her ne olursa olsun sadık kalmamız gereken bir metin var.

Burgaz: Kurgusunu değiştirmek istediğim çok kitap oldu ama Beden İzcisi onlardan biri değil.

Romanda sık sık geçse de ben gökdelicilerin ne olduğundan tam emin olamadım. Gökdelenden farkı nedir, açıklayabilir misiniz?

Bayraklı: Kitabın bir yerinde, Manhattan’da geçmiş yıllarda gökdelenlerin bulunduğu ama sonra bunların yıkıldığı bilgisi var. Karakterlerin yaşadığı dönemdeki evlerin yine gökdelen benzeri çok yüksek binalar olduğunu anlıyoruz ama yazar bunlar için gökdelen kelimesini kullanmıyor. Fonetik açıdan gökdelene benzeyen bir kelime uyduruyor. Gerisini de bizim hayal gücümüze bırakıyor. Ben bu binaların, belki en azından en uçtaki kısımlarının bıçak, çivi ya da matkap ucu gibi ince olduğunu ve gökyüzüne saplanıyormuş gibi göründüğünü hayal ediyorum.

Diyaloglarını çevirirken özellikle zorlandığınız bir karakter oldu mu?

Bayraklı: Sassafras kardeşlerin kullandıkları kelimeleri seçerken biraz daha fazla düşündüm galiba. Seçtiğim kelimelerin, gerçekte olduklarından daha zeki ya da daha kibar görünmelerine yol açmasını istemedim.

Romanın bu yükseltme bağımlılığı konusunu çok iyi işlediğini düşünüyorum. Kobo için abisinin “O kadar çok organını yükseltmelerle değiştiriyorsun ki bir gün uyanacağım ve senden geriye hiçbir şey kalmamış olacak” demesine bayıldım. Sizin kitapta favori bölümünüz ya da cümleniz neresiydi?

Bayraklı: Çocukken yeraltındaki evlerinden çıkıp parkta beyzbol oynamaya gittikleri zamanı anlatmasını çok sevmiştim. Anlatış şekli bana çok samimi, çok gerçekçi gelmişti.

[DEĞİŞTİRİLMİŞ KARBON hakkında SPOILER içerir] Beden İzcisi’nin Değiştirilmiş Karbon ile benzerliği zengin bir iş adamının gizemli bir cinayeti çözmesi karşılığında ana karakterimizin borcunu silme sözünü vermesiyle başlıyor bence. Ayrıca karakterin sigara bağımlılığının sürekli göz önünde olması ve vücuduna bir türlü alışamıyor olması da benzerliği arttırıyor. Fakat sonda her iki hikayede de ölen kişinin kendi ölümünü araştırmak için birini görevlendirdiğini öğrenince benzerlik yadsınamaz oluyor. Sizce burada direkt bir esinlenme var mı?

Burgaz: Değiştirilmiş Karbon’u okumadığım için maalesef bu soruya cevap veremeyeceğim.

Esinlenme sorusundan bağımsız olarak ben Beden İzcisi’ni beğenen okurlarımıza Değiştirilmiş Karbon önereyim öyleyse.

Ne yazık ki sohbetimiz kötü bir döneme denk geldi. Bu yüzden daha uzun ve detaylı sohbet edemedik. Fakat kitaba ilgi duyan FRPNet okurları ile üzerine tartışabileceğimiz birçok güzel soru elimizde hazır kaldı. Dilerseniz bir kitap okuma kulübü oturumu bile düzenleyebiliriz.

Bir sonraki sürpriz röportajımızda görüşmek üzere!