Vaizin Zamanı Çoktan Gelmişti: Vaiz – Teksas Yolları İncelemesi

Vertigo’nun kült serilerinden biri olan Vaiz’in dizi uyarlaması şahsıma göre muazzam olan ilk iki sezonu ile ekranlarımıza teşrif etmişken çizgi romanının da okuyucular ile buluşmasının zamanı çoktan gelmişti. Dizinin yayınlanmasının ardından bir anda büyüyen Vaiz hayran kitlesinin dualarını duyan İthaki Yayınları Aralık ayında okuyucular ile buluştu.

Zamanında İngilizcesini okuyup hayranı olduğum seriyi bir kez daha okumak için elime geçen fırsatın üzerine adeta atladım ve finallerimin bitişini okurlarımız için bu incelemeyi yazarak kutlamaya karar verdim.

Konu Nedir?

Garth Ennis ve Steve Dillon’ın yarattığı Vaiz dizisinin tek bir paragrafta tanımlamak oldukça zor. Vaiz, gerek konusu, gerekse konuyu işleyişi bakımından çizgi roman tarihinde yeni bir sayfa açmış bir seri. “Vaiz” denilince akla gelecek olan klişeden oldukça farklı bir vaiz olan ana karakter Jesse Custer’ın etrafında dönen hikayeyi kısaca “üç arkadaşın Tanrı’yı bulma yolculuğu” olarak özetleyebiliriz. Eski kız arkadaşı Tulip O’Hare ve ölümsüzlüğünün tadını sonuna kadar çıkaran İrlandalı vampir Cassidy’nin, Jesse’ye eşlik ettiği bu yolculuğu ruhsal bir kendini bulma serüveni sanmayın. Üçlü, bildiğimiz Tanrı’ya arıyorlar. Kendisine soracak birkaç soruları var.

Hikaye boyunca, eski ruhlu bir adam diyebileceğimiz Jesse’nin, insanlar içerisinde kendine yer bulma çabasını da okuyoruz diyebiliriz. Genesis adlı varlığın Jesse ile bütünleşmesi ve ona bahşettiği güçlerin ardından vaizin işi iyice zorlaşıyor. Jesse’nin hikayesi aracılığı ile de Ennis ve Dillon, insanlara tepeden bakmayı adet edinmiş din, hukuk ve kanunlar gibi yerleşmiş kuruluşlara, kullanacağım dil için şimdiden özür dilerim fakat hem Ennis hem de Dillon böyle yazmamı isterlerdi, koca bir s*ktir çekiyor.

Klasik kovboy filmlerinden fırlama bir karakter olan Jesse, kendi ahlaki yargıları ile kendi yolunu çiziyor ve bunu yaparken de okuyucuya, kendilerine doğru olarak öğretilmiş bilgileri ve ahlaki değerleri aslında ne kadar doğru bulduklarını sorgulamalarını ve çoğunluğa uymak uğruna iç seslerini dinlemekten ödün vermemelerini öğütlüyor.

Vaiz Nasıl Yazılmış?

Okuyucuya iletilmek istenen mesajlar okuyucuyu baymayacak şekilde, alt metinlerin içine yayılarak ve hikaye örgüsüne, sırıtmalarının önüne geçecek şekilde sarmalanmış.

İlk cilt olan Teksas Yolları bizi ana karakterlerle tanıştırmanın yanı sıra, ilerleyen ciltlerde kafamızı bir hayli meşgul edecek gizemlerin de fitilini ateşliyor. Dini mitoloji ve kuralların ağırlığı, Vaiz’in dünyasında oldukça hissediliyor. Yalnız bu kurallar, Ennis tarafından yeniden yorumlanmış, Vaiz’in karanlık dünyasına uyması adına yeniden şekillendirilmiş. Bu yeniden yorumlama da okuyucuyu rahatsız etmiyor. Aksine, çok keyifli ve alışılmışın dışında bir okuma deneyimi sunuyor. Vaiz’in açtığı yolda ilerlemiş birçok yapımı günümüzde görsek de serinin, ilk olarak 1995 yılında okuyucu ile buluştuğunu unutmamak gerek. Zamanı için oldukça yenilikçi olan fikirleri ile Vaiz, sonraki yıllarda gelen edebi, televizyon ve sinema yapımlarını da bir hayli etkilemiş bir seri.

Bununla birlikte, Garth Ennis’in “İrlandalılığı” da yer yer kendini gösteriyor. İçinde büyüdüğü toplumun değerlerini, tabii ki yine kendi yorumuyla, hikayenin dört bir yanına serpiştiriyor. Ennis çoğu zaman okuyucu ile Jesse’nin ağzından konuşuyor. Sadece din ve din gibi yerleşmiş kurumlar hakkında yorum yapmakla da kalmıyor. Vejeteryanlıktan tutun arkadaşlık ve romantik ilişkilere kadar Ennis, hayatın her anı karşımıza çıkabilecek konular ile ilgili konuşuyor. Ennis’in bu vaazlarının okuyucuya keyif veren yanı ise hiçbir zaman kişiyi belli bir düşünceye itmeye çalışmamaları. Ennis ve Jesse, fikirleri ile ortaya bir soru atıyorlar. Cevaplamak da biz okuyuculara kalıyor. Ayrıca serinin göz dolduran diğer bir yanı da akılda kalıcı diyalog yazımı.

İçeriğe Bakalım

Eğer kan, vahşet, şiddet, cinsellik ve argo sevmiyorsanız incelememizi bu noktada okumayı bırakabilirsiniz zira Vaiz, bunların hepsinden bol bol içeren bir seri. Kapağında, alevler içinde bir kilise olan bir kitaptan da başka türlüsünü beklemek hata olurdu zaten. Ennis’in Amerika’sı, “silah kültürü” içinde boğulmuş ve herkesin en karanlık yönlerinin dışa vurulduğu bir ülke. Steve Dillon’ın çizgileri, Garth Ennis’in bol şiddet soslu anlatımı ile birleşince ortaya yer yer rahatsız edici fakat kesinlikle gözünüzü alamadığınız kareler çıkıyor.

Tabii bu şiddet ögeleri sırf okuyucuyu şok etmek adına öylesine kullanılmamış. Şiddet, hikaye ve karakter geliştirme için başarıyla kullanılmış araçlardan biri. Şiddet, çevresi ile etkileşime geçiyor ve hem çevre hem de karakterler üzerindeki etkisini somut olarak, devamlılıkla gözlemleyebiliyorsunuz. Yer yer rahatsız edici oluyor dediğime de bakmayın. Hikaye, dünyamızda halihazırda var olan her türlü ve kötülüğü hiç eğip bükmeden yüzümüze çarptığı için doğuyor bu rahatsızlık duygusu. Vaiz’de, çoğu zaman göz ardı ettiğimiz, yeri geldiğinde karşısında yenik hissettiğimiz bu kötülükleri tüm açıklığı ile görüyoruz.

Vaazı Noktalarken

İthaki Yayınları etiketi ile raflarda yerini alan Vaiz: Teksas Yolları’nın çevirmenliğini de Emre Aygün üstlenmiş. Yerelleştirmelerde yer yer “göze sokma” hissiyatı oluşsa da keyifli ve serinin hakkını veren bir çeviri olmuş. Eğer hala almadıysanız, Jesse Custer’ın vaazına kulak verin ve Teksas Yolları’nı alın. Belki satırların arasında bir yerde siz de Tanrı’yı bulur ve birkaç soru sorarsınız.