Paco Roca: Duygusal, Samimi, Yaratıcı ve Gerçekçi Bir Kalem

Desen Yayınları’nın Kumdan Sokaklar, Kırışıklıklar ve Ev çizgi romanlarının üçünü birlikte inceledik. Paco Roca karakterlerinin gerçekçiliği ile bizi çok etkiledi. Kumdan Sokaklar’da ise fantastik konseptleriyle büyüledi.

Kadıköy Çizgi Festivali keyifli bir festival olmuştu. Kitap fuarlarının aksine Yoğurtçu Parkı’nda yeşille iç içe ve açık havada olmak stantları inceleme işine ayrı bir tat katıyordu. İşte o festivalde tanıştık Paco Roca ile. Desen Yayınları‘nın standında üç kitabı vardı. Ev çizgi romanıyla bir şans verdim kendisine. Stanttaki görevli de seçtiğim kitabın 2020 Eisner Ödüllerinden birinin sahibi olduğunu hatırlattı: En İyi Yabancı Eser Ödülü.

Ev hiçbir fantastik yanı olmayan, duygusal bir hikaye anlatıyordu. Fakat karakterlerin gerçekçiliği ve hikayesinin duygusallığı beni çok etkilemişti. Bu yüzden bir şans daha verdim yazara. Kumdan Sokaklar oldu yazarın okuduğum ikinci çizgi romanı. Böylece FRP oynayan ya da oynatan kişilerle bu yazarı paylaşmak istediğime karar verdim. Zira Kumdan Sokaklar güzel fikir tohumlarıyla dolu bir tarla gibi. Ondan esinlenerek birçok yeni karakter ve hikayeye yelken açabilirsiniz.

Madem Türkçe okuyabileceğim altı üstü üç romanı var diyerek Kırışıklıklar ile bitirdim yolculuğumu. Gerçekten de muhteşem bir final yapmış olmuşum. Zaten yazarın en ünlü eseri de aslında Kırışıklıklar hikayesiymiş.

Paco Roca

İspanyol çizgi roman yazarı Paco Roca 1969 doğumlu. Yazar hem kendi ülkesinde ödüller almış, hem de Fransa ve İtalya’da ünlü olmuş. Buna şaşmamak gerek çünkü hikayeleri Akdeniz kültürünü buram buram deniz kokusuyla birlikte veriyor. Gözlemlerine dayanarak yarattığı karakterler o kadar gerçekçi ki bazıları için “a bu bizim komşu, a bu benim halam!” gibi ifadeler kullanabiliyorsunuz.

Çizgi romanları basan Desen Yayınları, Tudem Yayın Grubu‘nun bir parçası. Desen Yayınları Tudem’in kalitesini çizgi romanlara taşıyor. Ayrıca bir Tudem geleneği olarak çizgi romanlarının ilk birkaç sayfasını da tadımlık niyetine sitelerinde paylaşıyorlar. İncelemelerin başına bunları da ekliyor olacağım.

Hikayelerini hem yazan hem de çizen Roca kariyerine gazete köşelerinde çizim yaparak başlamış. Hâlâ da öyle devam ediyor. Ancak kitaplaştırdığı hikayeleri için yazacağı materyalin çoğunu gözlemlerinden aldığını itiraf ediyor. Yazarın gözlem ve aktarım gücü muhteşem. O yüzden karakterleri derin olmasa bile vurucu bir gerçekçiliğe sahip.

Kumdan Sokaklar

Kumdan Sokaklar’ın tadımlık versiyonunu buradan okuyabilirsiniz. Ancak ne yazık ki tadımlık sayfaları asıl olaylar başlamadan hemen öncesinde bitiyor. Bu yüzden hikayenin tam tadını vermiyor.

Ana karakterimiz kestirme olacağına inandığı bir sokağa girip kayboluyor. Kısa sürede buradan çıkmanın bir yolunu bulamamış tek kişinin kendisi olmadığını fark ediyor. Ayrıca bu kişilerin çıkış yolunu bulamamak dışında bir ortak özellikleri daha var: Boşveremiyorlar.

Yani bu şehir bir şeylere sıkı sıkıya bağlanarak kendi kendisini memnun olmadığı durumlarda yaşamaya mahkum etmiş kimselerle dolu. Risk alamıyorlar, boşveremiyorlar, korkularını yenemiyor ya da kendi kendilerine yetemiyorlar. Hepsi bir fikir, ideal, hayal, sorumluluk ya da durum sebebiyle hayali bir zindana hapsolmuş durumdalar. İşte Kumdan Sokaklar da o paylaştıkları hayali zindanı simgeliyor.

Boşverememeye örnek verelim. Mesela bazı eşyaları atamayız. Çünkü anısı vardır veya bir sebepten bizim için değerlidir. Bu yüzden hayatımız boyunca tutunuruz onlara. Eşyalarının manevi değerini boşveremeyen birçok insan vardır. Paco Roca da bu karakterlerden birine ölümsüzlük bahşetmiş. Asla bitmeyen hayatı boyunca anıları ve eşyaları biriktikçe birikiyor. Onların kalabalığına gömülerek yaşıyor bu adam. Öyle ki, evi tıklım tıklım eşya dolu.

Boşveremedikleri şey ne olursa olsun tüm karakterler aslında korku ya da bir eksiklik sebebiyle boşveremiyor. Bu da onların hapis sürelerinin artmasına sebep oluyor.

Yaratıcılık tetikleyen yanı ne?

Roca’nın yalnızca “boşveremeyen biri” temasından yola çıkarak ne kadar farklı ve ilginç karakterler yaratabildiğini görüyoruz. Bu da ister istemez kendimize başka bir tema bularak bizim de bu temayı taşıyan birçok karakter yaratabileceğimize örnek oluyor. FRP ya da hikaye yazarken kullanabileceğimiz bir taktiğin özünü sunuyor bizlere.

Yalnızca oynatırken değil, FRP oynarken de faydalanabiliriz bu hikayeden. FRP’de karakter yaratırken bazı rehber soru listeleri vardır. Karakteriniz nelerden hoşlanır? Nelerden korkar? En büyük hayali nedir? Bu tarz sorulara cevap verdikçe karakterinizi yaratmış olursunuz. Kumdan Sokaklar bir soru daha ekliyor listeye: Karakterin boşveremeyeceği şey ne? Neden boşveremeyeceğine inanıyor? Boşverirse ne olacağından korkuyor?

Üstelik çizgi romanın işlediği tek tema da boşverememek değil. Kumdan sokaklar garip varlıklara ve tuhaf karakterlere de ev sahipliği yapıyor. Ancak sürprizi bozmamak adına bunlardan bahsetmeyeceğim.

Kırışıklıklar

Kırışıklıklar’ın tadımlık sayfalarını buradan okuyabilirsiniz. Zaten bence en vurucu girişi de üç çizgi romanı arasından Kırışıklıklar ile yapmış yazar. Bence o iki sayfayı kesinlikle okuyun.

Bu çizgi romanda da Alzheimer hastası olan ana karakterimizin yaşadığı gerçeklik kaymalarına tanık oluyoruz. Aslında çizgi roman asıl ağırlığı bu gerçeklik kaymalarına değil, Alzheimer hastalığının ve yaşlılığın yarattığı duygulara veriyor. Kapağı da Alzheimer hastalığını çok güzel temsil ediyor bence.

Özellikle de yaşlı bir yakınınız ya da Alzheimer hastası bir tanıdığınız varsa hikayenin duygusallığı da içinize içinize işliyor. Çünkü her bir olayın ve sahnenin son derece gerçek olduğunu biliyorsunuz. Üstelik genelde siz kahramanın tam karşısında, onu anlamayan birey pozisyonunda oluyorsunuz. Bu da çizgi romanın bir burukluk yaratmasına sebep olabiliyor.

İnsan yaşlanınca toplum için gereksiz bir atığa dönüşüyor. Ailelerimiz bizleri ıvır zıvır işlerini hallettirmek ve torunları okuldan aldırmak için kullanır. Bunları bile yapamayacak hale gelince de varlığımızı unutmak için bizi buraya yollarlar.

Yaşlılığın Çaresizliği

Huzurevinde geçen hikayede yaşlı karakterlerin kendilerinden daha yaşlı, bunamış ve hasta olanlara bakarak onlar gibi olmaktan korktuklarına tanık oluyoruz. Ancak yaşlılıklarının ya da Alzheimer’ın bir tedavisi yok. Dolayısıyla bu romanın asıl teması da çaresizlik oluveriyor. Çünkü onlar yaşlı olmak istemiyorlar, gençliklerinde yaptıkları işleri devam ettirmek istiyorlar. Fakat zihinleri artık eskisi kadar iyi çalışmıyor, gözleri görmüyor ve kulakları duymuyor. Üstelik bu becerilerini kaybettiklerini de sürekli unutuyorlar. Dolayısıyla geriye yetkinlikle yapabilecekleri tek bir şey kalıyor: Uyumak.

Çaresizlikleri benzer olsa da hepsi farklı hayatlardan anılar toplayarak getirmişler buraya. O yüzden bu çizgi romanda da bir karakterler şöleni görüyoruz. Hepsinin derdi farklı ve tüm korkularla endişeler çok gerçekçi.

İlginç olan şu ki yalnızca üzücü bir hikaye de anlatmıyor Kırışıklıklar. Yer yer kahkaha da atıyorsunuz okurken. Zira acemilikler genelde güldüren kazalara sebep olabilir. Karakterlerimiz de yaşlılık anılarını akıllarında tutamadıkları için her günü yaşlılık konusunda acemi yaşıyorlar. Dolayısıyla bazen acemice sakarlıkları güldürebiliyor okuru.

Ev

Ev’in tadımlığını da buradan okuyabilirsiniz. Bu çizgi romanda da Paco Roca bizlere geride kalanlar temasında bir hikaye sunuyor. Annelerinin vefatından sonra hastalanan babaları da ölünce üç kardeşin aile evine dönüşlerine tanık oluyoruz. Amaçları evdeki eşyaları toplamak, gerekirse atmak ya da satmak. Ardından da evin tamiratını yaparak satışa çıkarmak. Zira yıllardır aileleri bu evde otururken onları ziyarete gelemeyecekleri kadar yoğun bir iş hayatı yaşıyorlar. Ya da iş yerleri fazla uzak, ya da eşleri burada vakit geçirmeyi tercih etmiyor…

Fakat eşyaları gözden geçirdikçe vicdanlarıyla bir savaş vermeye başlıyor kardeşler. Yıllar boyunca istemedikleri ama atmaya da kıyamadıkları tüm o ıvır zıvırı hep ailelerinin evine bırakmışlar. Öyle ki ev artık bir çöplüğe dönmüş. Üstelik evde anne ve babalarının yapmak istedikleri değişiklikler de asla istedikleri şekilde hayata geçmemiş. Örneğin babalarının gençlik hayali bir çardağa sahip olmakmış mesela. Onu inşa edecek malzemeleri de almış. Yalnızca kendisine yardım edecek bir çift kola ihtiyacı varmış. Fakat çocuklarının genç ve güçlü altı kolundan biri bile yardıma uzanacak vakti ya da şevki bulamamış.

Ayrıca kardeşler çoğu çocuğun yaptığı hataya düşmüşler. Ebeveynlerinin uçuk isteklerini gereksiz gördükleri için gereksizliğini ispata kalkışmışlar. Bu rasyonel konuşmalar esnasında kırılan hayalleri ve kalpleri de fark etmemişler.

Kapanış

Ev bize aile olsun olmasın, daima birilerinin ve bir şeylerin geride kalacağını gösteriyor. Geride kalanların da pişmanlık yaratmaması adına her anın tadını o anı yaşarken fark etmek gerektiğini söylüyor.

Kırışıklıklar bir aksilik olmazsa hepimizin yaşayacağı yalnız sonumuzu gösteriyor bizlere. O sonu yaşamakta olanlarla daha iyi empati kurabilmek için onların gözlerinin gördüklerini resmediyor. Bu problemin diğer tarafında, onlara yardım eden kişiler olmaya çalışırken yaşadığımız zorluklara değinmiyor. Tam aksi yönden bakarak o zorlukların hafiflemesini sağlıyor. Hüzün ve sıcaklığı bir hikayede eritiyor. Kırışıklıklar için 2011 yılında bir animasyon film de hazırlamışlar.

Kumdan Sokaklar ise neredeyse her sayfasında ilham tetikleyecek bir karakter, söz, olay ya da detay gösteriyor bize. Hikayenin aynı zamanda edebiyatın büyük ustalarına, Melville ve Kafka gibi isimlere, gönderme yaptığını da söylüyor tanıtımlar. Ben en azından okuduğum romanlar ile bu göndermeleri yakalayamadım. Göndermeleri yakalayamamış olsam dahi çok keyif aldım.

Yazarın dilimize çevrilmeyen başka çizgi romanları da var. Umarım Desen Yayınları onları da çevirir.

Siz Paco Roca’nın çizgi romanlarını okumuş muydunuz? En çok hangisini sevdiniz? Görüşlerinizi duymak isterim.